«Татарстанның музейлар язы 2020»: бер предмет тарихы
Билгеле булганча, 2020 ел Татарстан Республикасында Татарстан АССР төзелүнең 100 еллыгы дип игълан ителде - бу Татарстан Республикасы һәм аның күпмилләтле халкы өчен истәлекле вакыйга. Бу вакыйга уңаеннан Бөгелмәнең туган якны өйрәнү музеенда “ТАССР елларында Бөгелмә тарихы” дигән фонд күргәзмәсе ачылды, анда республика тормышында әлеге катлаулы чор белән бәйле экспонатлар тәкъдим ителде.
Күргәзмәдә экспонацияләнгән күп кенә музей предметлары (ә бу якынча 100 берәмлек) арасында сирәк һәм шактый әһәмиятле экспонатта тукталасы килә - 1920 елгы дәүләт хезмәт азык-төлек карточкасы.
Безнең алдыбызда уч төбендәге тәбәнәк кенә дүртпочмак. Эксплуатацияләү процессында бөгәрләнеп беткән, төсе киткән. Йөз яшьлек бу кәгазь кисәге нәрсә сөйли ала? Күп нәрсә ачыкланды...
Өч ел ярым сугыштан соң һәм сигез ай революциядән соң ил икътисады бик начар хәлдә булган. 1918 елда башланган Гражданнар сугышы һәм интервенция икътисадның җимерелүенә китерә, илнең иң мөһим азык-төлек, чимал һәм ягулык юлларын яба. Предприятиеләргә Донецк күмере, криворога рудасы, бакин нефте, Төркестан мамыгы килми башлаган. Украина, Себер һәм Идел буе икмәк һәм ит җитештерә алмаган. 1918 ел ахырында сәнәгать предприятиеләренең 40 процентка якыны эшен туктата, массакүләм эшсезлек башлана.
Килеп туган хәлләр Совет хөкүмәтен гадәттән тыш сәяси һәм икътисади чаралар үткәрергә мәҗбүр итә. 1918 елның 13 маенда азык-төлек буенча Халык Комиссариатына азык-төлек проблемасын җайга салу буенча киң вәкаләтләр бирелә. Икмәк сатуга дәүләт монополиясе кертелә. Икмәк һәм күп кенә авыл хуҗалыгы продуктлары белән шәхси сәүдә итү тыела. Губерна азык-төлек идарәләренә вәкаләтләр бирә, губерна халкының туклану проблемаларын җайга салу йөкләнә. Азык-төлек һәм товар кризисы, шулай ук икътисадны дәүләтләштерү карточкалар системасын булдыруга китерә.